روش های سرقت علمی و ادبی را بشناسید

روش های سرقت علمی و ادبی را بشناسید : قبل از معرفی انواع پلاجیاریسم بهتر است با مفهوم آن آشنا شویم. پلاجیاریسم یا سرقت علمی و ادبی به معنی رد کردن کار شخص دیگری به عنوان کار خود، پدیده جدیدی در تحقیقات نیست. این مساله با پیشرفت تکنولوژی که کشف موارد سرقت ادبی را آسان‌تر کرده است، توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. اگرچه هیچ درجه‌ای از سرقت ادبی قابل قبول نیست، اما می‌توان آن را از سرقت علمی کامل، به عنوان فاحش‌ترین عمل کلاهبرداری، تا سرقت تصادفی طبقه بندی کرد.

با این حال، همه انواع پلاجیاریسم شبیه هم نیستند. هنگام بررسی اینکه آیا اثری یک عمل سرقت ادبی است یا خیر، تعیین عمدی یا غیرعمدی بودن آن نقش مهمی دارد. به همین دلیل دانش سرقت علمی و ادبی یک مؤلفه اصلی آموزشی در کالج‌ها و دانشگاه‌ها است و دانشجویان را متوجه هم سرقت ادبی عمدی و هم غیرعمدی می‌کند. برای بررسی بیشتر تا پایان مقاله با گروه گرامرلی امیرکبیر همراه باشید.

چه مواردی به عنوان سرقت ادبی شناخته می شود؟

یک متن سرقت ادبی محسوب می شود، اگر…

• تغییر نام کار دیگران به عنوان کار خودتان.
• بدون اطلاع صاحب اثر و بدون پرداخت هزینه، نظرات، بیانیه ها، پست ها و ایده های دیگران را کپی کنید.
• استفاده بخشی و یا کپی کردن تمام نوشته ها ، بیانیه ها و ایده های افراد دیگر بدون استفاده از علائم ویژه نگارشی نظیر نقل قول ( “” ).
• اطلاعات نادرست درباره متن نقل شده به مخاطب ارائه دهید.
• بدون پرداخت هزینه و گرفتن مجوز از صاحب اثر، کلمات متن نقل شده را تغییر دهید.
• از منابع دیگر کپی برداری شود، بدون آنکه منبع آن ها ذکر شود.

آیا قوانین سرقت علمی و ادبی در ایران مشابه سایر نقاط جهان است؟

شاید بگویید ما در ایران زندگی می‌کنیم و این‌جا حق کپی رایت اهمیت ندارد و یا دزدی علمی و ادبی به چشم نمی‌آید. شاید هم انبوهی از افراد سرشناس را نام ببرید که در سال‌های اخیر علاوه بر تائید دزدی علمی و ادبی شان، در پست‌های خود مانده‌اند و حتی ارتقا گرفته‌اند! در صورتی که در واقعیت و مخصوصا در سال‌های اخیر دیگر این چنین نیست.

در ایران نیز قانونی به نام قانون حمایت از حقوق مولفان، هنرمندان و پژوهشگران وجود دارد. این قانون تمامی آثار مبتکرانه مانند کتاب، رساله، هر نوشته علمی، فنی، ادبی و هنری، آثار سمعی و بصری را در بر می‌گیرد.

بر طبق ماده ۲۳ این قانون، «هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده بدون اجازه او و یا عالماً عامداً به‌نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند، به حبس تأدیبی از شش ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.»

‌هم‌چنین بر طبق ماده ۲۴، «هر کس بدون اجازه ترجمه دیگری را به نام خود یا دیگری چاپ و پخش و نشر کند، به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم ‌خواهند شد.»

انواع سرقت ادبی و حقیقتی مشترک

همه اشکال سرقت ادبی یک موضوع مرکزی مشترک دارند: کار دیگری را به عنوان کار خود معرفی کردن. راه‌های مختلفی برای ارتکاب به سرقت ادبی وجود داردو همه آنها اشتباه و غیر اخلاقی هستند.

البته این نکته را هم بدانید که گاهی‌اوقات، سرقت ادبی به‌طور غیرعامدانه رخ می‌دهد. اهمیت اصیل‌بودن برخی آثار در بعضی زمینه‌ها بسیار مهم است. مثلا در حوزه مقاله‌نویسی علمی نمی‌توانید از اندیشه‌ها و دستاوردهای دیگران وام بگیرید و آنها را به نام خودتان تمام کنید.

در ژورنال‌های علمی و دانشگاه‌ها به کشف سرقت ادبی اهمیت زیادی داده می‌شود و بعد از اینکه مشخص شد، فردی یکی از انواع سرقت ادبی را انجام داده است، به سرعت محکوم می‌شود و توبیخ‌هایی برای او تعیین می‌گردد. از دست‌رفتن اعتبار و آبروی محقق از بدترین مجازات‌هایی است که سرقت ادبی برایش به‌وجود می‌آورد.

۱- سرقت ادبی مستقیم

سرقت ادبی مستقیم، آشکارترین شکل سرقت ادبی است.  منظور از آن چیست؟ یعنی ایده‌های دیگران را به کار ببندید و آنها را به عنوان ایده خودتان، بدون استناد جا بزنید. حتی اگر چند کلمه را پاک کنید یا تغییر دهید، در صورتی که بیشتر ساختار و کلمات یکسان باشند، باز هم سرقت ادبی مستقیم انجام داده‌اید.

سرقت علمی مستقیم یکی از بدترین انواع سرقت ادبی است زیرا اغلب منجر به اخراج از دانشگاه می‌شود و اگر هم کپی‌رایت یا حقوق مولف را نقض کند، عواقب نامطلوب دیگری در انتظارتان خواهد بود. در سرقت ادبی مستقیم، شما عملا و علنا اقدام به سواستفاده از زحمات فردی دیگر می‌کنید که با فکر و تلاش شخصی خود محتوایی را تولید کرده است.

۲- پرداخت هزینه به شخص دیگر

پرداخت هزینه به دیگران برای تولید محتوا هم از مصادیق سرقت ادبی است. اگر به شخصی برای نوشتن مقاله‌تان پول بدهید، این یک سرقت ادبی است. کلمات درج شده در واقع متعلق به شما نیستند و به سرقت رفته‌اند.

فرقی نمی‌کند که چه کسی اقدام به نوشتن و تولید محتوا برای‌تان کرده است، در هر حال، این کار سرقت ادبی است؛ یعنی حتی اگر کسی که با دریافت هزینه برایتان محتوا تولید کرده، کاملا از در اختیارگذاشتن فکر و تلاش خود با شما رضایت هم داشته باشد باز سرقت ادبی صورت گرفته است.

به‌طور کلی، هرگاه، شخص دیگری در ازای دریافت پول یا به هر دلیل دیگری برای‌تان مقاله یا محتوا در قالب‌های گوناگون تولید کند و شما آن را به نام خود منتشر کنید، درگیر سرقت ادبی شده‌اید.

۳- سرقت ادبی از خود

سرقت ادبی از خود غالبا غیر عمدی است. چند نسخه مختلف از سرقت ادبی از خود وجود دارد؛ جدی‌ترین آن تحویل مقاله ای است که قبلا به کلاسی دیگر ارائه کرده‌اید. از آنجا که شما این مقاله را قبلا تحویل داده‌اید، دیگر کار جدید و اصیلی محسوب نمی‌شود.

سرقت علمی از خود ممکن است حتی هنگامی که شما از ایده‌ها یا عبارات مقالات یا پروژه‌های قبلی‌تان استفاده می‌کنید هم رخ دهد. گاهی‌اوقات، استفاده کردن از عبارات مقالات قبلی و اشاره‌کردن به بخش‌هایی از آن از سوی دانشگاه‌ها و مجلات جایز نیست. باید ببینید که سیاست‌های هر مرکز نشر و پذیرش به چه صورت است و در نگارش مقاله برای‌شان دقت کافی به‌خرج بدهید. این را هم در نظر بگیرید که استفاده از آثار قبلی خود در مقاله و محتوایی تازه دقیقا مانند استفاده‌کردن از آثار دیگران است. پس اگر جا و راه دارد، باید استناددهی و ذکر منبع را در نظر داشته باشید.

۴- نقل قول و بازنویسی بدون ذکر منبع

تا زمانی که استناد به منابع در مقاله‌تان به‌درستی صورت گرفته باشد، مشکلی نیست.  پارافریز مقاله هم به خودی خود سرقت ادبی محسوب نمی‌شود. اما اگر منابع مختلفی را بخوانید، برخی از نکات کلیدی‌شان را بیرون بیاورید و بعد این نکات را بازنویسی کنید، به طوری که انگار ایده‌های خودتان هستند، این نوع بازنویسی، سرقت ادبی به حساب می‌آید. باید تمام ایده‌هایی که از دیگران است و در اثرتان استفاده شده‌اند در بخش منابع ذکر کنید. یعنی لازم است اعلام کنید که ایده‌های دیگران را به نام خودشان قبول دارید و نمی‌خواهید نشان بدهید که ایده‌های آنها برای خودتان است.

سرقت ادبی تصادفی، اغلب ناشی از بازنویسی مقاله بدون ذکر منبع است. اگر به یاد داشته باشید که به درستی منابع خود را استناد کنید، سرقت ادبی به راحتی قابل جلوگیری است.

۵- سرقت ادبی از طریق کپی -پیست کردن

سرقت ادبی از طریق کپی -پیست شبیه به بازنویسی و پارافریز است؛ یعنی زمانی که متون مختلف را کپی- پیست  و آنها را با هم ترکیب می‌کنید تا یک متن جدید ایجاد شود. این نوع سرقت ادبی نیاز به تلاش بیشتری دارد و بیشتر از پارافریز ساده یک منبع زمان می‌برد، اما یک نرم افزار بررسی سرقت ادبی به راحتی قادر به شناسایی این نوع سرقت ادبی خواهد بود. کپی‌-پیست‌کردن هم غیراخلاقی است و هم سریع شما را به دام می‌اندازد.

 ۶- سرقت ادبی موزاییکی

سرقت ادبی موزاییکی هم نوع دیگری از سرقت است که در آن، چنان عبارات و کلمات دیگران را با زبان و لحن خود می‌نویسید که انگار اثر متعلق به خودتان است و ایده‌های آن هم اصالتا برای شما هستند. چنین نوعی از سرقت ادبی هم از نظر اخلاقی بسیار نادرست است. زمانی که از منبعی به جز مغز خود برای تراوش و تولید ایده‌ها کمک می‌گیرید، دیگر ایده‌ها و محتوای تولیدی‌تان اصیل نخواهد بود.

پس این کار هم در دسته انواع سرقت ادبی قرار می‌گیرد. در سرقت ادبی موزاییکی، سارق ادبی آنچنان دست به استفاده از محتوای دیگران در قالبی پنهان در پشت کلمات و عبارات خود می‌زند که احتمال دارد، نویسنده اصلی هم متوجه ماجرای سرقت نشود.  در واقع، در این نوع از سرقت، شما اقدام به تلفیق کارهای دیگران و دستاوردهای خود می‌کنید و مرزهای شناسایی میان واقعیت و تقلب را محو می‌سازید.

۷- سرقت ادبی ناخواسته

گاهی‌اوقات، شما نمی‌دانید که در حال ارتکاب به سرقت ادبی هستید. مثلا ذکر منبع را به‌درستی رعایت نمی‌کنید، از آثار قبلی خود در محتوای‌تان وام می‌گیرید و اشاراتی به آنها نمی‌کنید یا به‌طور ناخودآگاه از اثری دیگر الهام می‌گیرید و نتیجه بسیار شبیه به هم از کار درمی‌آید. در این صورت در دردسری بزرگ خواهید افتاد. یعنی بدون اینکه حتی خودتان هم بدانید دچار مشکلاتی می‌شوید که اصلا به آنها فکر هم نمی‌کردید.

برای همین باید با مصادیق سرقت ادبی کاملا آشنا باشید و نگذارید که چنین چیزی به شکل ناخواسته برای‌تان رخ بدهد. شناخت حساسیت‌های هر دانشگاه و ژورنال تاحد زیادی به شما کمک می‌کند تا از چنین مشکلاتی دور بمانید.

۸- سرقت ادبی قرضی

نام این مورد از انواع سرقت ادبی کمی عجیب است اما به‌فور اتفاق می‌افتد. زمانی که شما پروژه یا محتوای تولیدی شخص دیگری را برای ارائه به نام خود دریافت می‌کنید، در حال ارتکاب به سرقت ادبی قرضی هستید.

معمولا دانشجویان برای پیش‌برد پروژه‌های دانشجویی‌شان از این سبک سرقت‌های ادبی انجام می‌دهند. اما در موقعیت‌های جدی‌تر مانند چاپ مقاله در ژورنال‌های داخلی و خارجی چنین کاری اصلا امکان‌پذیر نخواهد بود و سریع به عنوان سارق ادبی شناسایی خواهید شد. ضمن اینکه هیچ‌کس هم حاضر نمی‌شود که به شما مقاله خود را برای انتشار در پلت‌فرمی مهم قرض بدهد. می‌شود؟

۹- سرقت ادبی در همکاری

برخی از پروژه‌ها و مقالات به‌طور گروهی تولید می‌شوند و چندنفر در پیش‌بردشان دخالت و اثرگذاری دارند. اما یکی از اعضای گروه با حذف نام دیگران، کار نهایی را به نام خود اعلام می‌کند. چنین رفتار و رویکردی هم در تولید محتوا نوعی سرقت ادبی به شمار می‌رود.

این سرقت ادبی هم غیراخلاقی و هم به‌شدت ناجوانمردانه است. در کارهای گروهی، هیچ‌گاه فقط یک فرد نقش ندارد. پس ادعایی که ممکن است سارق ادبی در همکاری داشته باشد و بگوید که همه کارها یا بیشتر امور را خودش پیش برده اصلا قابل‌قبول نیست و سرقتش را توجیه نمی‌کند.

۱۰- سرقت ادبی چارچوبی

این مورد از سرقت ادبی بسیار پیچیده است و شاید به زعم شما اصلا دزدی محسوب نشود، اما می‌شود. سرقت ادبی چارچوبی یعنی یک نفر از چارچوب و ساختار عینی مقاله و اثری دیگر برای ارائه کار خود بهره ببرد. درست است که اطلاعات و محتوای درونی چارچوب متفاوت است اما کماکان کارکردن در بستری که دیگری قبلا فراهم کرده و استفاده از آن برای پیاده‌سازی و ارزیابی ایده‌های شخصی از مصادیق سرقت ادبی است.

بهترین نرم افزار تشخیص سرقت ادبی کدام است؟

در این بخش می خواهیم به یکی از کامل ترین و بهترین نرم افزارهای تشخیص سرقت ادبی یعنی iThenticate اشاره کنیم. این نرم افزار با دقت بسیار بالایی میزان کپی و یا عدم کپی بودن مطلبی که در اختیار آن قرار می دهید را به شما اعلام می کند. نرم افزار iThenticate بهترین نرم افزاری است که می توانید برای بررسی تشابه مقاله از آن استفاده کنید. این نرم افزار هم اکنون توسط سر دبیران انتشارات بسیار معروف نظیر ساینس دایرکت، اشپرینگر و تیلور مورد استفاده قرار می گیرد.

نرم افزار iThenticate  با دسترسی به بیش از 80،000،000 صفحه وب و  150،000،000 محتوای علمی و همچنین 2،000 ناشر Cross Cross دقیق ترین درصد شباهت و همپوشانی متنی را گزارش می دهد.

iThenticate ، مانند سایر نرم افزارهای بررسی سرقت علمی ، قابل نصب بر روی رایانه نیست. برای استفاده از آن باید به سایت وارد شوید و یکی از پلن های آن را خریداری کنید. استفاده از نرم افزار iThenticate تنها بصورت آنلاین امکان پذیر است.

سیاست اصلی تولید کننده نرم افزار iThenticate، ارائه خدمات به ناشران، سازمان ها و دانشگاه ها به صورت اشتراک سازمانی است. بنابراین خریداری اشتراک این نرم افزار بررسی سرقت علمی بصورت تکی بسیار گران است.