نحوه تشخیص سرقت ادبی

نحوه تشخیص سرقت ادبی : سرقت ادبی یا سرقت علمی معادل واژه لاتین Plagiarism است که در فارسی به آن پلیجریزم یا پلاجیاریسم نیز گفته می‌شود.

سرقت ادبی زمانی شکل می‌گیرد که یک فرد، ایده، متن و یا طرحی از هر حوزه‌ای شامل کتاب، فیلم، مقالات، نقاشی‌ها، اختراع، عکس، موسیقی، محتوای سایت و…  را که حاصل فکر و تلاش فرد دیگری است به نام خود منتشر کند یا بدون ذکر نام صاحب اثر از آن استفاده نماید.

سرقت ادبی یا سرقت علمی چیست؟

سرقت ادبی (به انگلیسی Plagiarism ) یا سرقت علمی عبارت است از استفاده عمدی یا غیر عمدی از ایده ها ، نظرات ، نوشتارها و یا دستاوردهای دیگران به اسم خود و بدون کسب اجازه از صاحب اصلی اثر. بررسی سرقت ادبی مقاله معمولاً برای نویسندگان و محققان دشوار است و آنها برای شناسایی سرقت ادبی مقاله خود از نرم افزار بررسی سرقت ادبی استفاده می کنند.

سرقت علمی ممکن است عمدی یا غیر عمدی باشد ، اما در بیشتر موارد می توان از آن جلوگیری کرد. به عنوان مثال می توان به منبع متن اشاره کرد. اذعان به اینکه اطلاعات شناسایی شده از جایی اقتباس شده و اطلاعات لازم برای یافتن منبع آن در دسترس است معمولاً از سرقت ادبی جلوگیری می کند.

قوانین سرقت علمی و ادبی

در حال حاضر اجماع جهانی یا قوانین مشخص جهان شمول در خصوص میزان درصد سرقت علمی و ادبی در یک نسخه متنی وجود ندارد. ولی به طور معمول، مشابهت متنی کمتر از ۱۵% توسط مجلات علمی معتبر قابل قبول است و شباهت بیشتر از ۲۵% به عنوان درصد بالای سرقت ادبی در نظر گرفته می‌شود.

فراموش نکنید که اتهام سرقت ادبی کاملا جدی است زیرا همه چیز را درباره اثر نویسنده زیر سؤال می‌برد. به راستی اگر چنین اثری به عنوان یک نوشتار اصیل (original paper) معرفی شود، چگونه خوانندگان می‌توانند به اصالت آثار علمی و ادبی منتشر شده از نویسندگان اعتماد کند؟ تنها یک نمونه سرقت علمی یا ادبی می‌تواند بر کل سابقه حرفه‌ای فرد سایه افکند.

بیشتر موارد سرقت علمی و ادبی تخلف محسوب می‌شوند و در کشورهای مختلف مجازات‌هایی با جریمه نقدی از ۱۰۰ تا ۵۰ هزار دلار – و حتی یک سال زندان را دنبال دارند. برای مثال، طبق قوانین خاص ایالتی و فدرال ایالات متحده آمریکا، دزدی علمی و ادبی را می‌توان یک جنایت قلمداد کرد. افرادی که مرتکب سرقت علمی و ادبی می‌شوند، در معرض اقدامات قانونی قرار گیرند.

در بعضی موارد، نویسنده یا ناشر محتوای اصلی از ادعای سرقت علمی و ادبی برای تخلفاتی مانند نقض حق چاپ جهت شکایت خود استفاده کند. بنابراین، سرقت علمی و ادبی علاوه بر آسیب رساندن به شهرت محقق، پیامدهای کیفری و قانونی نیز به همراه خواهد داشت.

غیراخلاقی بودن سرقت علمی و ادبی

سرقت علمی می‌تواند شما را از ادامه تحصیل در دوره، کالج و یا دانشگاه محروم کند. سرقت علمی می‌تواند منجر به از بین رفتن کار و حرفه شما شود. سرقت علمی می‌تواند منجر به اخراج از موسسه دانشگاهی و در بعضی موارد اخراج دائمی شما از حق تحصیل و فعالیت آکادمیک شود. سرقت علمی می‌تواند منجر به اقدام قانونی شامل جریمه و مجازات و غیره برای شما شود.

امروزه، سرقت علمی و ادبی کار یک شخص به نام یک فرد دیگر، پدیده جدیدی در حوزه های تحقیقاتی نیست. اما خوشبختانه، این امر با پیشرفت تکنولوژی و هوش مصنوعی که کشف موارد سرقت ادبی را آسان کرده ‌است، مورد توجه بیشتری قرار گرفته‌ است. انواع سرقت علمی و ادبی در ادامه این مقاله شرح داده خواهد شد. اگرچه هیچ درجه‌ای از سرقت علمی و ادبی قابل قبول نیست، اما می‌توان از سرقت علمی کامل به عنوان شرم آور ترین عمل کلاهبردارانه در حوزه تحقیقات آکادمیک یاد کرد.

چگونگی تشخیص سرقت ادبی

با پیشرفت تکنولوژی و فراگیری اینترنت موارد سرقت علمی نیز بیشتر شده که باعث حساسیت و سختگیری مجلات علمی در این مورد شده و بسیاری از مقالات علمی به‌همین علت رد یا ریجکت میشوند. داوران و سردبیران ژورنال‌های بین‌المللی علمی، ابتدا به بررسی سرقت ادبی مقالات پرداخته و در صورت تشخیص سرقت ادبی حتی به مقدار اندک، روند بررسی مقاله متوقف شده و حتی به مرحله بررسی محتوای علمی نیز نخواهد رسید.

سرقت ادبی ممکن است ناخواسته و غیر تعمدی رخ دهد. بنابراین موثرترین راهکار، بررسی سرقت علمی مقالات ISI و بررسی کپی بودن مقاله قبل از ارسال برای داوری توسط خود پژوهشگر است تا در صورت تشخیص سرقت علمی، موارد تشابه متنی بازنویسی  و مرتفع گردند. تشخیص سرقت ادبی تنها از طریق نرم افزار های بررسی سرقت ادبی ممکن است که بهترین و پرکاربرد‌ترین نرم افزار در این حوزه، نرم افزار آیثنتیکیت iThenticate میباشد.

موارد سرقت ادبی

سرقت مستقیم

یا کپی پیست کردن به معنای استفاده بخشی از نوشته بدون رفرنس دهی است. اگر قصد دارید عبارت یا جمله‌ای را کلمه به کلمه در مقاله خود استفاده کنید، باید نحوه رفرنس دهی را یاد بگیرید.

سرقت موزائیکی

کپی کردن و چسباندن بخش‌های مختلفی از متن تا یک اثر موزائیکی یا چهل‌تکه از اثر نویسنده اصلی ایجاد شود. اگرچه نتیجه ظاهرا یک اثر جدید و متفاوت است، ولی کلمات و افکار همان هستند.

سرقت از خود

استفاده از کارهای قبلی شخص در اثر جدید او (مانند مرور ادبیات یا مجموعه داده) بدون ارجاع دهی صحیح نیز نوعی دزدی ادبی به شمار می‌آید. یکی از دلایل آن این است که کسانی که بعداً به مقاله شما ارجاع می‌کنند ممکن است دچار مشکل شوند.

سرقت کلی یا سایه نویسی

وقتی یک شخص از کل مقاله یا نوشته فرد دیگری به نام خود استفاده می‌کند نیز دستبرد فکری به شمار می‌آید. مثلاً مواقعی که فرد دیگری برای شما کتاب یا خاطرات شما را می‌نویسد یا زمانی‌که فرد دیگری در ازای دریافت دستمزد، پایان‌نامه یا مقاله شما را نگارش می‌کند.

سرقت ادبی برای انواع محتوا وجود دارد؟

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، سرقت ادبی می‌تواند برای انواع محتوا شامل ویدئو، تصویر و موسیقی هم رخ بدهد. استفاده از هر یک از این موارد بدون اجازه و پرداخت حقوق صاحب واقعی اثر نوعی پلاجیاریسم است. موارد زیر همگی از مصادیق سرقت ادبی در حوزه‌های مختلف محتوا به شمار می‌روند:

• استفاده از تصاویری که کار عکاسی دیگر هستند، بدون قید نام صاحب اثر نوعی سرقت ادبی است؛
• تولید ملودی و موسیقی که قبلا شخصی دیگر آن را تولید و عرضه کرده هم سرقت ادبی به شمار می‌رود؛
• استفاده از تصاویر ویدئویی گرفته‌شده از سوی فردی دیگر، بدون اجازه او هم پلاجیاریزم است؛
• کشیدن تصویری که طرح آن قبلا از سوی نقاشی دیگر کشیده شده، سرقت محسوب می‌شود؛
• استفاده از اثری موسیقی در یک فیلم یا ویدئو، مادامی که از صاحب کار مجوزهای لازم گرفته نشود، نوعی سرقت خواهد بود؛
• و… .

ابعاد منفی سرقت ادبی چیست؟

ابعاد منفی سرقت ادبی بسیار زیاد است. این کار می‌تواند زندگی حرفه‌ای صاحبان آثار مختلف را مخدوش کند. برای مثال، بهره‌برداری مالی از کارهای دیگران، بدون اینکه منفعتی نصیب‌شان شود، آنها را از نقطه‌نظر مادی متضرر می‌کند. اما فارغ از جنبه‌های پولی و مالیِ کار، سرقت ادبی نوعی تجاوز به حریم و فکر دیگران و تضییع حقوق معنوی آنهاست. این کار می‌تواند از نظر روانی هم برای صاحب اثری که کارش مورد سرقت ادبی قرار گرفته، سخت و تلخ باشد.

شناسایی و بررسی سرقت ادبی

شناسایی سرقت ادبی اصلا کار ساده‌ای نیست. ابعاد این حرکت بسیار گسترده است و به همین خاطر برای اینکه مشخص شود، در چه بخش‌هایی از یک اثر و از چه نوع سرقتی استفاده شده، دقت و زمان زیادی نیاز است. حتی گاهی، شناسایی سرقت غیرممکن هم می‌شود. اما به‌طور کلی، کلیدها و سرنخ‌هایی برای کشف و شناسایی سرقت ادبی وجود دارد.

برای مثال، در برخی از موارد، زمانی که یک مقاله و محتوا وارد فاز سرقت ادبی می‌شود، لحن و سبک نگارش متن به ناگهان تغییر می‌کند. در اینجاست که باید شک کرد و بررسی‌های لازم برای تشخیص سرقت را انجام داد. علاوه بر بررسی‌هایی که از سوی انسان‌ها صورت می‌گیرد، کمک‌گرفتن از نرم‌افزارها هم ایده خوبی خواهد بود. بله! نرم‌افزارهایی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند، سرقت ادبی در مقالات و متن‌های مختلف را شناسایی کنید.

برای مثال، نرم‌افزار آیتنتیکیت (iThenticate) را در نظر بگیرید. این نرم‌افزار دارای پایگاه داده‌ای بسیار قوی است. در این پایگاه، مقالات علمی معتبری که در ژورنال‌های بین‌المللی به چاپ رسیده‌اند، موجود هستند.

زمانی که متن مقاله‌ای به نرم‌افزار سپرده می‌شود، فرایند مقایسه متن با متون دیگری که در پایگاه داده غنی آن وجود دارند هم آغاز می‌گردد. جست‌وجوی شباهت‌ها و مقایسه میان متن و مقالات دیگر هم در سطح پایگاه داده نرم‌افزار انجام می‌شود و هم در سطح اینترنت. یعنی آیتنتیکیت در سطحی وسیع اقدام به مقایسه هر مقاله با مقالات دیگر می‌کند تا شباهت‌ها را شناسایی نماید و متوجه سرقت ادبی شود.

این نرم‌افزار بسیار هوشمند و قوی عمل می‌کند. نرم‌افزارها و ابزارهای تشخیصی دیگری هم وجود دارند. در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.

ابزارهای تشخیص سرقت ادبی

سرقت ادبی امری ناخوشایند است و مضرات فراوانی دارد. استفاده از ابزارهای تشخیص سرقت ادبی برای نویسندگان ضروری است. برخی سایت‌ها و نرم‌افزارهای بررسی سرقت ادبی به شرح زیر هستند:

• iThenticate؛
• WriteCheck
• Grammarly
• Copyleaks
• Turnitin
• PlagTracker
• PlagScan
• Uni Check
• Plagiarisma
• CopyEscape
• DupliChecker
• Plagiarism Check.