پشتیبانی همه روزه از ساعت 8 الی 24
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که ویرایش متن تأثیر زیادی روی کیفیت آن دارد و یکی از عوامل مهم در افزایش اعتبار نویسنده است؛ یعنی خواننده، بسیاری از متن‌ها، کتاب‌ها و … را به دلیل آشفتگی متن کنار می‌گذارد و از خواندن آن منصرف می‌شود.
در این مطلب قصد داریم تا به طور خلاصه، ویرایش صوری و اهمیت آن را برای شما توضیح دهیم. با گرامرلی همراه باشید.
ویرایش صوری چیست؟
ویرایش صوری یا ویرایش فنی، متن را از لحاظ ظاهری بررسی می‌کند و در مسائل محتوایی متن وارد نمی‌شود. درواقع، ویرایش صوری متن را از لحاظ رعایت‌کردن موارد زیر بررسی می‌کند:
- یکدست‌کردن املای واژه‌ها: «می‌گزارد» به «می‌گذارد»؛
- ویرایش غلط‌های املایی در متن: «حضم غزا» به «هضم غذا»؛
- بررسی بندهای متن: یعنی اختصاص یک پاراگراف (بند) به یک موضوع خاص تا زمانی که موضوع عوض شود؛
- اصلاح و یکدست‌کردن نشانه‌گذاری‌های متن: بررسی و اصلاح علامت‌های نگارشی مثل نقطه، ویرگول و …؛
- یکدست‌کردن اعلام، اصطلاحات و آوردن آوانگاشت و معادل لاتین آنها در صورت لزوم؛
- اصلاح قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌گذاری و اختصارهای متنی؛
- کنترل اندازه و قلم حروف، عنوان فصل‌ها، بخش‌ها و زیربخش‌ها، سربرگ‌ها و نمونه‌خوانی؛
- رعایت فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌های متن: «میرود» به «میرود»، «نرم افزار» به «نرم‌افزار»؛
- اصلاح خطاهای ناشی از هم‌آوایی: «میوه پرتغال» به «میوه پرتقال».
وظایف ویراستار در ویرایش صوری
1- یکدست کردن رسم‌الخط با توجه به قواعد مربوط به فاصله و نیم‌فاصله
رعایت فاصله و نیم‌فاصله یکی از مهم‌ترین نکاتی است که ویراستار باید به آن توجه کند. اندکی اهمال در این مورد می‌تواند سبب نادرستی مطلب و یا کج‌فهمی مخاطب بشود. برای مثال ترکیب وصفی «پدرِ بزرگ» از دو کلمه «پدر» و «بزرگ» تشکیل شده است و چنانچه بدون فاصله نوشته شود، به صورت «پدربزرگ» خوانده می‌شود که معنایی متفاوت از همدیگر دارند و ممکن است معنای کلی متن را خدشه‌دار کند.
2- اعراب‌گذاری
اعراب‌گذاری مخصوصاً در کلماتی که از لاتین یا عربی وارد فارسی شده‌اند بسیار اهمیت دارد؛ زیرا ممکن است فارسی‌زبان آن را به‌درستی تلفظ نکند. برای مثال: «اسم مُصَغَر»، از زبان عربی به فارسی وارد شده است و اگر در متن اعراب‌گذاری نشود، احتمالاً فارسی‌زبان نتواند آن را بخواند.
3- اصلاح غلط‌های املایی
تفاوت شکل آوایی و نوشتاری حروف در زبان فارسی یکی از مشکلاتی است که فارسی‌زبانان با آن مواجه هستند. حتی نویسندگان حرفه‌ای نیز از انجام این اشتباه مستثنی نیستند و ممکن است کلمات را غلط بنویسند. بنابراین ویراستار در ویرایش فنی، وظیفه دارد غلط‌های املایی را هم مورد بررسی قرار بدهد. کنترل غلط‌های املایی از آن جهت اهمیت دارد که برخی کلمات اگر غلط نوشته شوند، ممکن است معنایی متضاد بدهند. برای مثال واژه‌های «غریب» و «قریب» معنای متضاد دارند، حال آنکه به‌صورت یکسان تلفظ می‌شوند. «غریب» به معنای «دور» و «قریب» به معنای «نزدیک» است.
4- پاراگراف‌بندی‌ها
پاراگراف‌بندی مناسب به ذهن مخاطب اجازه نفس کشیدن می‌دهد و کمک می‌تواند بتواند مطلب را بهتر درک کند. همینطور اگر نویسنده در پاراگراف‌بندی‌ها زیاده‌روی کرده باشد، ذهن مخاطب به کلی از موضوع پرت خواهد شد. بنابراین ویراستار حرفه‌ای باید بتواند در عین آنکه انسجام مطلب را حفظ می‌کند، پاراگراف‌بندی صحیحی برای مطالب در نظر بگیرد.
5- اصلاح و اعمال نشانه‌گذاری‌ها در متن
نشانه‌گذاری‌های متن عبارت است از اعمال علائم نگارشی مانند نقطه، ویرگول، نقطه‌ویرگول، پرانتزها و گیومه‌ها و … . این کار باید به‌قدری با دقت انجام شود که به فهم بیشتر متن کمک کند. افراط و تفریط در استفاده از علائم نگارشی می‌تواند باعث شود مخاطب نتواند به‌خوبی با متن ارتباط برقرار کند.
6- اصلاح و ضبط اعلام، اصطلاحات، آوانگاری‌ها و معادل‌های لاتین کلمات
معادل‌های لاتین کلمات، یا آوانگاری‌های به‌ویژه در متون ترجمه شده اهمیت پیدا می‌کند. ویراستار باید با دقت، شکل لاتین کلمات را کنترل کند و اگر دراین زمینه مشکلاتی داشت با یک متخصص زبان و ادبیات انگلیسی مشورت کند تا بتواند شکل درستی از ضبط کلمات را در اختیار خوانندگان قرار بدهد.
7- اعمال قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌گذاری و اختصارهای متنی
همانطوری که در مقاله ویژگی‌های یک ویراستار خوب گفتیم، ویراستار باید به نرم‌افزار Microsoft word و یا دیگر ابزارهای ویرایش متن مسلط باشد. زیرا عددنویسی یا فرمول‌نویسی ترفندهای ویژه خود را دارد و وظیفه یک ویراستار فنی یا صوری این است که این موارد را در متن اعمال کند.
8- بررسی ارجاع‌ها، مآخذ، پانوشت‌ها و یادداشت‌های نویسنده یا مترجم
یادداشت‌های نویسنده یا مترجم درباره کتاب یا مقاله باید در پاورقی‌ها نوشته شود. شماره ارجاعات باید درست ذکر شود تا خواننده بتواند به‌راختی توضیحات هر بخش را پیدا کند. توجه داشته باشید، چنانچه لازم بود به‌عنوان ویراستار یادداشتی به پاورقی اضافه کنید باید ابتدا از نویسنده یا مترجم کسب اجازه کنید.
9- بررسی تمامی نمایه‌ها، جداول، نمودارها، تصاویر، عکس‌ها
علت وجود نمایه‌ها، جدول‌ها، نمودارها و عکس‌ها باید در کتاب یا مقاله این است که به فهم بهتر مطالب کمک کند و یا مستنداتی را برای مطالبی که ذکر کرده ارائه کند؛ بنابراین باید با یک نظم منطقی شماره‌گذاری و طبقه‌بندی شوند تا خواننده بتواند راحت و سریع به آن دست پیدا کند.
10- تدوین فهرست، نمایه و واژه‌نامه
فهرست کتاب اغلب در ابتدای کتاب و نمایه، واژه‌نامه، فهرست اعلام در بخش انتهایی کتاب قرار می‌گیرند. ویراستار فنی یا صوری باید شماره‌های ارجاع و صحت آنها را بررسی کند. زیرا فهرست، نمایه‌ها و … به خواننده کمک می‌کند که فوری به بخش مورد نظر خود دسترسی پیدا کند.
11- کنترل اندازه و قلم حروف در تیترهای اصلی و فرعی، سرصفحه‌ها، عناوین بخش‌ها و متن اصلی
استفاده از یک فونت خوانا و واضح در متون ضروری است. فونت‌های لوتوس، نازنین، زَر و یاقوت فونت‌هایی هستند که کتابی و خوانا هستند و شما می‌توانید برای هر نوعی از متن از آن استفاده کنید. همینطور باید توجه داشته باشید که اندازه فونت تیترهای اصلی از اندازه فونت متن بزرگتر است و تیترهای فرعی به ترتیب کوچکتر خواهد شد.
کاربرد ویرایش صوری یا فنی چیست؟
از ابتدای شکل‌گیری این حرفه، هدف از ویرایش متن، آراستگی، برقراری ارتباط بین مفاهیم، تصحیح اطلاعات مطلب و انتقال آسان‌تر و سریع‌تر پیام‌های درونی متن بوده است؛ یعنی ویراستار با هدف بهبود خوانش متن به کار خود می‌پردازد. هر چه تعداد خوانندگان متن بیشتر باشد، متن به ویرایش دقیق‌تر و ویراستاری خبره‌تر نیاز دارد. به یاد داشته باشید که به جز متن‌هایی که در پیام‌های شخصی روزانه‌مان برای دوستانمان می‌نویسیم، تقریباً تمام نوشته‌ها به ویرایش نیاز دارد.
نقش ویراستار صوری چیست؟
ویراستار فنی یا صوری متن، با به‌کارگیری دانش تخصصی و تیزبینی خود، متن را طبق دستورالعمل‌های ناشر کتاب، رسانه و … ویرایش می‌کند و با این کار، متن از لحاظ ایرادهای ظاهری و نوشتاری، بی‌عیب‌ونقص به نمونه‌خوان تحویل داده می‌شود. در نظر داشته باشید که ویراستار صوری، فقط می‌تواند متن را از نظر موارد فنی ذکرشده ویرایش کند و اختیاری در تغییر ساختاری و محتوایی متن ندارد.
انجام ویرایش صوری یا فنی از عهدهٔ هرکسی برنمی‌آید و به سال‌ها تلاش، مطالعه و تمرین نیاز دارد.
