پروف ریدینگ یا Proofreading چیست؟

پروف ریدینگ یا Proofreading یکی از مراحل بسیار مهم در نگارش محتوای علمی است که در زبان فارسی به آن نمونه‌خوانی می‌گویند. نمونه‌خوانی که مرحله‌ای از ویراستاری است، به معنای خواندن متن نهایی و اصلاح غلط‌های املایی، تایپی، گرامری و رفرنس‌دهی‌ها و همچنین تطبیق محتوا با قالب نگارشی آن است. نمونه‌خوانی در زیبایی و رسایی متن نقش موثری دارد و با شفاف‌تر کردن پیام نویسنده به انتقال مفاهیم آن به خوانندگان کمک شایانی می‌کند. برای بررسی بیشتر تا پایان مقاله با گروه گرامرلی امیرکبیر همراه باشید.

روف ریدینگ چیست؟

خواندن آثار مکتوب و علامت‌گذاری و تصحیح خطاهای املایی، دستوری و علائم نگارشی Proofreading است.

در گذشته و قبل از چاپ مدرن، برای چاپ یک نوشته به صورتی سنتی حروف‌چینی دستی انجام می‌شد. ناشران یک نسخه اولیه از متن را آماده می‌کردند (به آن Proof گفته می‌شد) و یک مصحح آن را بررسی و ایرادات آن را مشخص می‌کرد.

این کار برای جلوگیری از چاپ هزاران نسخۀ پر اشتباه بود. حالا و با چاپ مدرن و دیجیتال، تصحیح هم در محیط رایانه انجام می‌شود. البته جالب است بدانید هنوز کسانی هستند که علامت‌گذاری نسخه‌های فیزیکی را تریج می‌دهند!

وظایف Proofreading

یک تصحیح کننده حرفه‌ای یا پروف ریدینگ تنها به دنبال غلط‌های املایی، گرامری و نگارشی نیست بلکه به دنبال مسائل سازگاری هستند که می تواند باعث شود تا خواننده از خواندن نوشته دست بکشند. از جمله مواردی که به عنوان یک تصحیح کننده حرفه ای باید در نظر داشته باشید در موارد زیر خلاصه شده است:

• اول از همه مطمئن شوید که صفحه‌بندی به درستی انجام شده است.
• سپس فهرست متن را با محتوای متن تطابق دهید.
• اندازه فونت‌های فارسی و انگلیسی را بررسی کنید و فاصله و نیم‌فاصله رعایت شده باشد.
• لینک های صفحات وب را چک کنید که سالم باشند و به سایت هدف هدایت شوند.
• زیرنویس تصاویر، نمودارها و جداول را بررسی کنید و از درستی آنها مطمئن شوید.
• توجه کنید که نمونه متن به راهنما سبک نویسنده پایبند باشد.

تفاوت‌های پروف ریدینگ و ویرایش

بسیاری از شما شاید وظایف ویراستار و نمونه‌خوان را ندانید و حتی تاکنون فکر می‌کردید که ویراستاری و نمونه‌خوانی یک تخصص هستند، اما این دو تخصص با هم فرق دارند و از ویرایش تا نمونه‌خوانی مراحلی باید طی شود. تفاوت‌های اصلی Proofreading و ویرایش به صورت خلاصه و ساده بدین شرح است:

• ویرایش از نخستین نسخه متن آغاز می‌شود، اما نمونه‌خوانی فقط روی نسخه نهایی انجام می‌شود.
• ویراستار ویژگی‌های اصلی محتوا را بررسی می‌کند و موجب ارتقای کیفیت آن می‌شود، اما پروف ریدر اشکالات متن را برطرف می‌کند.
• اصلاحات ویراستار برای خوانایی، شفافیت و روان شدن متن است، اما اصلاحات نمونه‌خوان برای برطرف شدن غلط‌های املایی، گرامری، تایپی و… انجام می‌شود.
• در ویرایش احتمال دارد تعداد کلمات متن تغییر کند و کاهش یا افزایش یابد، اما در پروف ریدینگ کلمات کم و زیاد نمی‌شود.
• ویراستار لازم است با نویسندگان و گاهی با ناشر در ارتباط باشد، اما نمونه‌خوان به این نوع ارتباط‌ها نیازی ندارد.
• ویرایش زمانبر است، اما نمونه‌خوانی زمان کمتری لازم دارد و سریع‌تر انجام می‌شود.
• ویرایش تعاریف مختلفی دارد، اما نمونه‌خوانی تعریفی کلی دارد و قانونی جهانی است.

در واقع، پروف ریدینگ یا نمونه‌خوانی را باید مرحله‌ای مهم از ویرایش دانست که به تکمیل فرآیند اصلاحات متن کمک شایانی می‌کند. لازم به یادآوری است که در هر دو تخصص پایبندی به متن اصلی نویسنده و امانتداری اصل مهم و اساسی است و تغییرات و اصلاحات فقط به منظور افزایش کیفیت متن، زیبایی، رسایی، وضوح، یکپارچگی و انسجام و برطرف کردن ابهامات و اشکالات احتمالی است. بر همین مبنا، در نگارش پایان‌نامه، نوشتن رساله دکتری و همچنین نوشتن مقاله ISI ویرایش و Proofreading را فراموش نکنید و حتما در این موارد از متخصصان باتجربه و ماهر کمک بگیرید.

۴ مرحله ویرایش و نمونه‌خوانی

• قدم نخست: محتوای ویرایش

در گام نخست باید پیش‌نویس یک کار ویراسته شود و در مسیر این کار شاید نیاز باشد که چیزهایی اضافه یا از متن کم شود.

• قدم دوم: ویرایش خطی

در این بخش باید زبان ارتباطی متن برای نگارش داستان‌ها، ایده‌ها و بحث‌های موجود در محتوا اصلاح شود و یک‌دستی و انسجام در متن به وجود بیاید.

• قدم سوم: ویرایش چارچوبی

در گام سوم از ویرایش باید به سراغ اصلاح قواعد دستوری، رفع مشکل یک‌دست‌نبودن سبک نوشتار و ایجاد انسجام در آن رفت. اگر هم محتوا چیزی شبیه مقاله‌ای علمی است، باید ساختارش را مطابق ژورنال یا بستری آماده کرد که می‌خواهد در آن انتشار پیدا کند.

• قدم چهارم: نمونه‌خوانی

در بخش نمونه‌خوانی باید متن به‌دقت دوباره خوانده شود تا نبود انسجام، اشکالات املایی یا هر چیز دیگری که از نظر جا مانده است، به‌خوبی پیدا و رفع شود. این دیگر آخرین فرصت برای پاک‌سازی محتوا از هرگونه ایراد است.

Wordtune (وردتیون) در سال 2018 به عنوان یک نرم افزار ویرایشگر نوشتار ایجاد شد. این برنامه از ابزارهای هوش مصنوعی مدرن و مدل های زبانی استفاده می کند به همین دلیل است که می تواند متن را بفهمد و راه های مختلفی را برای بازنویسی یک جمله بدون تغییر معنای جمله پیشنهاد کند.

آیا اجرای تمام مراحل بالا لازم است؟

همه‌چیز وابسته به نوع و اندازه متن و محتواست. گاهی اصلا لازم نمی‌شود که تمام مراحل بالا اجرا شوند. البته اهتمام‌داشتن به اجرایشان می‌تواند راه‌گشا باشد و متنی تمیز و درست به شما ارائه دهد. در روند سنتی نشر و چاپ، هر بخش کار ویرایش کاملا مشخص است و هر کس وظیفه رسیدگی به بخشی از آن را عهده‌دار می‌شود. در نهایت هم باید نمونه‌خوانی حضور داشته باشد تا با رفع نواقص، کاری بی‌اشتباه تحویل بدهد. برخی هم تمام موارد گفته‌شده را با هم ترکیب می‌کنند و در قالب ویرایش-نمونه‌خوانی همه چیز را سرهم‌بندی می‌نمایند.

در پروف ریدینگ چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

اگر پروژۀ شما یک مقاله یا پایان‌نامه باشد و خودتان از پس بررسی اشتباهات جزئی آن برمی‌آیید این بخش را بخوانید. این موضوع در بررسی ترجمه پایان نامه هم به کارتان می‌آید.

• خودآگاهی داشته باشید

قبل از شروع کمی وقت بگذارید و عادت‌های نوشتاری بد خود را پیدا کنید؛ منظور از عادت نوشتاری بد اشتباهات رایجی است که شخص بارها آن را تکرار می‌کند، مثلا استفادۀ نادرست از یک نکتۀ گرامری یا غلط املایی در کلماتی خاص.

این کار به شما کمک می‌کند که به چنین اشتباهاتی توجه ویژه نشان دهید و چیزی از قلم نیفتد.

• متن خود را بلند بخوانید

خواندن متن آن هم با صدای بلند می‌تواند در فهم ساختار دستوری جملات و پیدا کردن ترکیب صحیح مؤثر باشد. شنیدن کلمات دید بهتری به شما می‌دهد.

• استراحت کنید

دور شدن از متن و بازگشت دوباره، مانند این است که توانایی تشخیص شما بازیابی شده و چشمتان با نیروی تازه‌ای می‌تواند اشتباهات را پیدا کند.

در مدت زمان پروف‌ریدینگ کمی قدم بزنید، آب بنوشید و یا حتی چند دقیقه مدیتیشن کنید تا ذهنتان تنظیم شود.

• فقط یک کار را انجام دهید

بدترین کار در پروف ریدنگ تلاش برای برطرف کردن اشتباهات در یک مرحله است!

برای تصحیح مؤثر باید چندین مرتبه متن را بخوانید و هر بار تمرکزتان روی یک نوع اشتباه باشد؛ برای مثال، بار اول سعی کنید اشتباهات دستوری را پیدا کنید و در مرحله بعد زمان خود را بر اصلاح غلط‌های املایی بگذارید.

• یک فاصله زمانی داشته باشید

اگر نویسنده متن خودتان هستید، بلافاصله بعد از نوشتن، Proofreading را انجام ندهید؛ چند روزی زمان بگذارید و بعد سراغ نوشته‌های خود بیاید.

وقتی شما در حال نوشتن یک متن هستید، دستان شما از ذهنتان کندتر است و اشتباهاتی این وسط رخ می‌دهد؛ حالا اگر اصلاح نهایی متن را بلافاصله بعد از نوشتن انجام دهید، بسیاری از اشتباهات را نخواهید دید چون …

• ذهن شما آن‌ها را صحیح خواهد دید
• چشمتان به آن‌ها عادت دارد و مجدداً ذهنتان آن‌ها را درست می‌بیند
• بررسی نسخه چاپی را امتحان کنید

نگاه کردن به مانتیور یا صفحۀ تلفن همراه به مدت طولانی در نهایت باعث می‌شود بسیاری از خطاهای رایج را از دست بدهید. پروف ریدینگ یک نسخۀ چاپی از روش‌های صحیح و قابل اطمینان بوده و تمرکز و دقت چشم روی نسخه چاپی بیشتر است.

پنج ویژگی مهم Proofreading

نمونه‌خوان کاربلد و قوی باید پنج ویژگی مهم داشته باشد که با هم آن‌ها را مرور می‌کنیم:

1. مهارت بالا در خواندن و درک معنا و مفهوم متن داشته باشد. همچنین Proofreader قوی باید تفسیر درستی از محتوا و هدف نویسنده داشته باشد و ساختار کلی متن را به‌خوبی دریابد.
2. دقت بسیار بالا داشته باشد و کوچک‌ترین غلط‌های متن را پیدا و اصلاح کند، حتی غلط‌هایی که ممکن است از دید ویراستاران و نویسندگان متن پنهان مانده باشند.
3. تمرکز بالا داشته باشد و در طول خواندن متن ابهامات و عبارات ناشناخته را شناسایی و صحت آن‌ها را بررسی کند و اصلاحات لازم را برای شفافیت و روانی آن بخش‌ها انجام دهد.
4. دانش کافی درباره قواعد دستوری جملات و املای درست کلمات داشته باشد و البته فاصله‌گذاری کلمات و در متن انگلیسی بزرگ و کوچک بودن حروف را بررسی کند. بهتر است این موارد به طور مرتب و مرحله به مرحله انجام شود تا چیزی از قلم نیفتد؛ برای مثال می‌شود ابتدا متن را از نظر املایی چک کرد، سپس گرامر و نکات دستوری جملات و در نهایت، قالب ساختاری محتوا را بررسی کرد.
5. دایره لغات قوی داشته باشد و در صورت لزوم بتواند از کلمات جایگزین مناسب استفاده کند تا به شفافیت متن کمک کند.