انواع پلاجیاریسم را بشناسید

انواع پلاجیاریسم را بشناسید : قبل از معرفی انواع پلاجیاریسم بهتر است با مفهوم آن آشنا شویم. پلاجیاریسم یا سرقت علمی و ادبی به معنی رد کردن کار شخص دیگری به عنوان کار خود، پدیده جدیدی در تحقیقات نیست. این مساله با پیشرفت تکنولوژی که کشف موارد سرقت ادبی را آسان‌تر کرده است، توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. اگرچه هیچ درجه‌ای از سرقت ادبی قابل قبول نیست، اما می‌توان آن را از سرقت علمی کامل، به عنوان فاحش‌ترین عمل کلاهبرداری، تا سرقت تصادفی طبقه بندی کرد.

با این حال، همه انواع پلاجیاریسم شبیه هم نیستند. هنگام بررسی اینکه آیا اثری یک عمل سرقت ادبی است یا خیر، تعیین عمدی یا غیرعمدی بودن آن نقش مهمی دارد. به همین دلیل دانش سرقت علمی و ادبی یک مؤلفه اصلی آموزشی در کالج‌ها و دانشگاه‌ها است و دانشجویان را متوجه هم سرقت ادبی عمدی و هم غیرعمدی می‌کند. برای بررسی بیشتر با گروه گرامرلی امیرکبیر همراه باشید.

تعریف سرقت ادبی

سرقت ادبی می‌تواند تمام یا بخشی از کار را شامل شود؛ یعنی یک اثر یا تمام و کمال از محتوای تولیدی فرد دیگری برداشته شده یا بخش‌هایی از محتوا، حاصل دسترنج دیگران است. به عبارت دیگر، سارق ادبی به‌نوعی محتوا را تغییر داده و از آن استفاده کرده است. این کار نیز از مصادیق پلیجریزم محسوب می‌شود. سرقت ادبی خود شامل دو نوع intentional plagiarism یعنی پلیجریزم عمدی و Unintentional plagiarism به معنای پلیجریزم غیرعمدی است.

در بررسی سرقت ادبی مقالات ISI ، حتی استفاده از کارهای قبلی خود نویسنده در مقاله جدیدش نیز مورد قبول نخواهد بود. باید توجه کنید که مجلات معتبر پیش از چاپ مقالات، بررسی سرقت را با نرم‌افزار تشخیص سرقت ادبی انجام می‌دهند. هدف از این مطلب تعریف سرقت ادبی و ذکر انواع آن است.

تاریخچه سرقت ادبی

واژه پلیجریزم در ابتدا توسط فردی استفاده شد که «مارکوس والریوس مارتیلیوس» نام داشت و شاعری رومی از سده نخست میلادی بود. مارکوس به افرادی که شعرهایش را به نام خود ارائه می‌کرده‌اند، لقب Plagiarius یعنی  «غارتگر و فریبکار» داده است.

اما امروزه این مفهوم، در حوزه مقاله‌نویسی اهمیت بسیار زیادی دارد به‌طوری‌که سایت‌های تشخیص سرقت علمی آنلاین و نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی برای استفاده‌هایی مانند تشخیص سرقت ادبی پایان‌نامه در اختیار دانشگاهیان قرار دارند. خروجی پژوهش‌ها هم به‌دقت بررسی می‌شوند تا دچار پلیجریزم نباشند.

در ادوار گذشته به علت کم‌بودن تعداد نویسندگان و افرادی که نوشته‌ها را داوری می‌کرده‌اند، پیشگیری از کپی‌برداری کار دشواری نبوده است. با این‌حال، باز هم چنین جرایمی دیده می‌شد. مثلا نوعی از پلیجریزم در گذشته، سرقت ادبی ایده‌های دوستانی بوده که به سبب اعتماد، افکارشان را در جمعی بازگو می‌کرده‌اند و افراد فریبکاری در آن مجلس ایده‌ها را به نفع خود استفاده می‌نموده‌اند. سرعت رشد دانش و فناوری در حوزه‌های مختلف در عصر حاضر، سیری صعودی با شیبی بسیار زیاد را تجربه کرده  است و هزاران دانشجو، استاد و پژوهشگر، روزانه تعداد زیادی ایده و طرح را منتشر می‌کنند.

منابع اطلاعاتی زیاد و موتورهای جستجوگر حرفه‌ای مانند گوگل هم موجب سهولت جابجایی اطلاعات شده‌اند. این‌روزها، فایل‌های الکترونیکی عمل کپی‌برداری را بسیار ساده کرده‌اند. در چنین وضعیتی پیگیری اصالت اثر به شیوه سنتی غیرممکن است. بنابراین با روش‌های نوینی مانند نرم‌افزارهای تشخیص سرقت علمی، تا حدودی، بررسی اصالت اثر امکان‌پذیر می‌شود. هند در حال حاضر رتبه نخست سرقت علمی مقالات را به خود اختصاص داده و متأسفانه باید بگوییم که ایران هم وضعیت مناسبی در این حوزه ندارد.

انواع پلاجیاریسم ، هشت روش معمول

با توجه به شدت و فراوانی سرقت ادبی، یک نظرسنجی از محققان علمی انواع سرقت ادبی را رتبه‌بندی کرده است. در حالی که سرقت ادبی کامل جدی‌ترین نوع پلاجیاریسم است، اما شیوه بازنویسی رایج‌ترین آنهاست. بنابراین، بسیار مهم است که انواع پلاجیاریسم یا سرقت ادبی را در نظر بگیرید و نحوه وقوع آنها را درک کنید.

سرقت ادبی کامل

سرقت ادبی کامل بدترین شکل سرقت ادبی است که در آن محقق دست‌نوشته یا مطالعه‌ای را که شخص دیگری ایجاد کرده‌ است برمی‌دارد و به نام خود ارائه می‌دهد. این کار معادل دزدی و در حقیقت دزدی فکری است.

سرقت ادبی در منابع

سرقت ادبی ممکن است به دلیل انواع مختلف منابع رخ دهد. به عنوان مثال، هنگامی که محققی به منبعی اشاره می‌کند که نادرست است یا وجود ندارد، این یک استناد گمراه‌کننده است. سرقت ادبی همچنین زمانی رخ می‌دهد که محقق از یک منبع دوم داده یا اطلاعات استفاده کند، اما فقط منبع اول اطلاعات را ذکر کند.

هر دو نوع منجر به افزایش تعداد منابع مرجع می‌شود که ذکر نشده‌اند. این به نوبه خود تعداد استناد منابع را افزایش می دهد و تحریف و جعل داده‌ها نیز از انواع پلاجیاریسم هستند. جعل داده عبارت است از ساخت داده‌ها و یافته‌های تحقیق، در حالی که تحریف داده‌ها شامل تغییر یا حذف داده‌ها برای ایجاد تصور نادرست است. عواقب این نوع سرقت ادبی می‌تواند بسیار شدید باشد، به ویژه در مورد تحقیقات پزشکی، زیرا ممکن است بر تصمیمات بالینی تأثیر منفی بگذارد.

پلاجیاریسم مستقیم

سرقت ادبی مستقیم یا کلمه‌به‌کلمه یکی دیگر از انواع پلاجیاریسم است و زمانی اتفاق می‌افتد که مولف، متن نویسنده دیگری را عینا بدون استفاده از گیومه یا انتساب به آن شخص کپی کند و آن را به عنوان متن خود بنویسد. به این ترتیب، مانند سرقت ادبی کامل است، اما تفاوت در این است که به جای کل یک مقاله مربوط به بخش‌هایی از آن می‌شود. این سرقت ادبی غیرصادقانه تلقی شده و مستلزم اقدامات انضباطی دانشگاهی است. این نوع چندان رایج نیست، اما نقض جدی قوانین و اخلاق دانشگاهی است.

سرقت ادبی از خود

سرقت ادبی از خود که به عنوان خودسرقتی یا دو نسخه‌نویسی نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که نویسنده از بخش‌های قابل توجهی از آثار منتشرشده قبلی خود بدون ذکر منبع مجددا استفاده کند. بنابراین، این نوع سرقت ادبی به احتمال زیاد به جای دانشجویان دانشگاه، شامل محققان شناخته‌شده می‌شود. شدت این نوع تخلف بسته به محتوای کپی شده مورد بحث است. با این حال، بسیاری از مجلات دانشگاهی معیارهای سختگیرانه‌ای در مورد درصدی از کار نویسنده دارند که قابل استفاده مجدد است. بسیاری از مجلات دانشگاهی دست‌نوشته‌ها را پیش از بررسی، از طریق یک نرم افزار تشخیص سرقت ادبی اجرا می‌کنند تا بتوانند انواع پلاجیاریسم را در آن بازیابی کنند.

سرقت ادبی به صورت بازنویسی

همانطور که در Wiley (یک شرکت انتشاراتی بزرگ و معتبر آمریکایی که بر انتشارات دانشگاهی و مباحث آموزشی تمرکز دارد.) منتشر شده ‌است، بازنویسی از رایج‌ترین انواع پلاجیاریسم است. این نوع به معنای استفاده از نوشته شخص دیگری با برخی تغییرات جزئی در جملات و استفاده از آن به عنوان نوشته خود است. حتی اگر کلمات متفاوت باشند، ایده و مفهوم اصلی ثابت می‌ماند و سرقت ادبی رخ می‌دهد. از آنجایی که دانش‌آموزان اغلب درک روشنی از آنچه که سرقت ادبی است ندارند، توصیه‌هایی برای تحقیق و نوشتن وجود دارد که می‌تواند خطر سرقت ادبی به صورت بازنویسی را کاهش دهد.

انواع پلاجیاریسم با انتساب نادرست

انتساب نادرست به دو صورت اتفاق می‌افتد:

شکل اول، زمانی که فردی در یک نسخه خطی مشارکت می‌کند اما اعتباری برای آن دریافت نمی‌کند. شکل دوم برعکس است، زمانی که یک فرد بدون مشارکت در کار اعتبار می‌گیرد. این نوع سرقت ادبی به هر نحوی که اتفاق بیفتد، نقض قوانین رفتاری در تحقیقات است.

همچنین ممکن است زمانی که شخص دیگری دست‌نوشته ای را ویرایش می‌کند، مرتکب این نوع سرقت ادبی شود که منجر به تغییرات اساسی در اثر شود. در این مورد، توصیه این است که در زمان انتشار از مشارکت‌کنندگان قدردانی کنید، حتی اگر آنها به عنوان نویسنده فهرست نشده باشند.

انواع پلاجیاریسم موزاییکی

سرقت ادبی موزاییکی هم نوع دیگری از سرقت است که در آن، چنان عبارات و کلمات دیگران را با زبان و لحن خود می‌نویسید که انگار اثر متعلق به خودتان است و ایده‌های آن هم اصالتا برای شما هستند. چنین نوعی از سرقت ادبی هم از نظر اخلاقی بسیار نادرست است. زمانی که از منبعی به جز مغز خود برای تراوش و تولید ایده‌ها کمک می‌گیرید، دیگر ایده‌ها و محتوای تولیدی‌تان اصیل نخواهد بود.

پس این کار هم در دسته انواع سرقت ادبی قرار می‌گیرد. در سرقت ادبی موزاییکی، سارق ادبی آنچنان دست به استفاده از محتوای دیگران در قالبی پنهان در پشت کلمات و عبارات خود می‌زند که احتمال دارد، نویسنده اصلی هم متوجه ماجرای سرقت نشود.  در واقع، در این نوع از سرقت، شما اقدام به تلفیق کارهای دیگران و دستاوردهای خود می‌کنید و مرزهای شناسایی میان واقعیت و تقلب را محو می‌سازید.

انواع پلاجیاریسم ناخواسته

گاهی‌اوقات، شما نمی‌دانید که در حال ارتکاب به سرقت ادبی هستید. مثلا ذکر منبع را به‌درستی رعایت نمی‌کنید، از آثار قبلی خود در محتوای‌تان وام می‌گیرید و اشاراتی به آنها نمی‌کنید یا به‌طور ناخودآگاه از اثری دیگر الهام می‌گیرید و نتیجه بسیار شبیه به هم از کار درمی‌آید. در این صورت در دردسری بزرگ خواهید افتاد. یعنی بدون اینکه حتی خودتان هم بدانید دچار مشکلاتی می‌شوید که اصلا به آنها فکر هم نمی‌کردید.

برای همین باید با مصادیق سرقت ادبی کاملا آشنا باشید و نگذارید که چنین چیزی به شکل ناخواسته برای‌تان رخ بدهد. شناخت حساسیت‌های هر دانشگاه و ژورنال تاحد زیادی به شما کمک می‌کند تا از چنین مشکلاتی دور بمانید.

بررسی سرقت ادبی

سرقت ادبی جرم علمی جدی و مهمی است. بیشتر دانشگاه‌ها از نرم افزارهایی استفاده می‌کنند که با آن، سرقت قابل شناسایی می‌شود. اگر در مقاله شما متوجه سرقت علمی شوند، احتمالا برایتان صفر رد می کنند و متعاقبا محاکمه انضباطی خواهید شد. اما تا زمانی که انواع سرقت ادبی را در نظر داشته باشید، به‌راحتی از اتهام رها می‌شوید.

نرم‌افزارهای مختلفی برای بررسی سرقت ادبی وجود دارند که آشنایی با آنها برای‌تان ضروری است. فرقی نمی‌کند که نویسنده یک اثر هستید و قصد ارسال مقاله به ژورنال‌های داخلی و خارجی دارید یا می‌خواهید از صحت دست‌اول‌ بودن اطلاعات موجود در یک مقاله اطمینان حاصل کنید. در هر صورت، باید با نرم‌افزارهای موثر در این حوزه آشنا باشید و ضمنا بتوانید از بهترین‌ها برای شناسایی سرقت ادبی استفاده کنید.

زمانی که مقاله یا محتوایی را به نرم‌افزارهای شناسایی سرقت ادبی وارد می‌کنید، آنها با جست‌وجود در پایگاه داده‌ای خود شروع به مقایسه محتوا با مقالات و محتواهای دیگر می‌کنند. هرگونه شباهتی می‌تواند دال بر وجود سرقت ادبی در مقاله‌تان باشد.

پس نرم‌افزار با مقایسه و بررسی‌ها، موارد مشابه با مقالات و محتوای‌تان را شناسایی و به شما گزارش‌هایی در این خصوص اعلام می‌کند. هرچقدر که کیفیت نرم‌افزار در طراحی بالاتر باشد، بهتر می‌تواند بخش‌های مشکوک یک مقاله از نظر وجود سرقت ادبی در آن را شناسایی کند. بنابراین، باید به سراغ معروف‌ترین و کاربردی‌ترین گزینه‌ها بروید تا مقاله و محتوای موردنظرتان را با خیال راحت بررسی کنید.

نرم‌افزار آیتنتیکیت (iThenticate)

یکی از بهترین نرم‌افزارهایی که در حوزه شناسایی سرقت ادبی وجود دارد، نرم‌افزار آیتنتیکیت است. این برنامه کاربردی دارای پایگاه داده‌ای کاملا قوی است و در آن، مقالات متعدد و معتبری وجود دارند که در ژورنال‌های معروف به چاپ رسیده‌اند.

این نرم‌افزار می‌تواند در حالت آنلاین هم فعالیت کند و با جست‌وجو میان منابعی که در سطح اینترنت وجود دارد، به‌دقت و با اطمینان به شما اعلام ‌کند که کدام بخش‌های مقاله و محتوای‌تان تکراری است.

از آنجا که امکان دارد اتهام سرقت ادبی به‌طور ناخواسته به شما وارد شود، خوب است که قبل از ارسال مقاله خود به یک ژورنال معتبر، با کمک نرم‌افزاری مانند آیتنتیکیت اقدام به بررسی سرقت ادبی در آن کنید. زمانی که متن‌تان از سوی این برنامه بررسی می‌شود، امکان تغییر بخش‌های مشکوک پیش می‌آید.