روش ترجمه کتاب و چاپ آن

روش ترجمه کتاب و چاپ آن  : اگر کتابی را ترجمه کردیم، چگونه برای چاپ آن اقدام کنیم؟ ترجمه کتاب‌ با ترجمه مقالات و سایر متون از جهاتی تفاوت دارد. ترجمه کتاب در واقع تلفیقی از دو فن مترجمی و نویسندگی است. به همین دلیل نیازمند سطح بالا‌تری از مهارت و تجربه نسبت به سایر متون می‌باشد.

مترجم کتاب باید توانایی آن را داشته باشد که ارتباط، پیوستگی و هماهنگی بخش‌های مختلف محتوای یک کتاب را حفظ کند و آن‌ها را با همان سبک و لحن خاص نویسنده به زبان دیگر انتقال دهد. کوچک‌ترین لغزش در مراحل ترجمه کتاب جایز نیست و می‌تواند تمام زحمت یک مترجم را زیر سؤال ببرد.

ترجمه کتاب نیازمند این است که مترجم باسابقه، خوش‌ذوق و متخصص باشد. هم‌چنین ترجمه کتاب با توجه به طولانی بودن متون، به صبر و حوصله فراوانی نیاز دارد. حال اگر کتابی را با موفقیت ترجمه کردیم، چگونه باید آن را چاپ کنیم؟

برای آشنایی با مراحل چاپ کتاب‌های ترجمه‌شده در ادامه این پست با گروه گرامرلی همراه ما باشید.

برای ترجمه کتاب از کجا شروع کنیم؟

شما به دلایل مختلف و با اهداف گوناگونی می‌توانید به سراغ ترجمه یک کتاب بروید. در واقع، اهداف مختلفی پشت نیت ترجمه یک کتاب برای هر شخص وجود دارد.

شاید دوست دارید که صرفا با ترجمه از دانش زبان خارجی‌تان بهره ببرید، شاید در یک زمینه علمی متخصص هستید و به زبانی خارجی هم تسلط دارید و به همین خاطر است که دوست دارید در زمینه حرفه و تخصص علمی‌تان، آستین‌ها را بالا بزنید و یک کتاب خوب خارجی را به زبان فارسی ترجمه کنید.

دلایل متعدد و نیات گوناگون دیگری هم می‌تواند پشت خواسته مترجم شدنِ شما پنهان باشد. مثلا شاید دوست دارید در یک زمینه عمومی مثل کتاب‌های موفقیت، دست به ترجمه کتاب بزنید و فکر می‌کنید که از این راه می‌توانید مشهور و ثروتمند شوید(البته این هم هدفی است و اصلا دور از دسترس نخواهد بود!) و…

در هر حال، یکی از اصلی‌ترین گام‌هایی که باید در زمینه شروع ورود به دنیای مترجمان بردارید، انتخاب هدف و موقعیت‌تان است. یعنی باید بدانید که دقیقا به چه علت به دنبال ترجمه یک اثر هستید. اصلا دوست دارید که در چه زمینه‌ای شروع به فعالیت کنید و چشم‌انداز پیش روی‌تان از این کار چیست.

مثلا اگر یک کتاب خاص در زمینه تخصص علمی و رشته تحصیلی‌تان را برای ترجمه در نظر گرفته باشید، کارتان بسیار ساده است و دیگر نیازی به جستجو ندارید. اما در صورتی که دقیقا نمی‌دانید که چه کتابی را برای ترجمه انتخاب کنید، داستان فرق دارد باید شروع به جستجو در منابع مختلف کنید و با بررسی گزینه‌های مختلف به انتخاب کتاب مورد نظرتان برسید.

چه کتابی ترجمه کنیم؟

برای اینکه بدانید چه کتابی را ترجمه کنید و به عبارت دیگر به یک گزینه مطلوب و مورد علاقه خود برسید باید شروع به گشتن در وبسایت‌های اینترنتی کنید. این روزها که اینترنت در اختیارتان است، یافتن جدیدترین گزینه‌های موجود در بازار بسیار ساده‌تر از گذشته شده است. کافی است که موضوع مورد نظرتان را در گوگل جستجو کنید و با انتخاب عبارات هدف‌مندانه مانند «جدیدترین کتاب‌ها درباره…»، «آخرین کتاب‌ها در زمینه…» و…، مشغول به کندوکاو در بازار تازه‌های نشر در هر موضوع شوید.

وبسایت‌هایی مانند آمازون هم می‌توانند در این زمینه به شما کمک شایانی کنند. احتمالا در همان جستجوی کلی که برای یافتن کتاب‌های تازه در حوزه یک موضوع خاص به خرج می‌دهید با یکی از صفحات فروش کتاب آمازون رو به رو خواهید شد.

به وبسایت‌هایی که کتاب‌های تازه را معرفی می‌کنند، سر بزنید و با خواندن و مرور خلاصه آنها، نظرات کاربران دیگر درباره کتاب و ستاره‌ها و امتیازاتی که هر کتاب کسب کرده است به گزینه مطلوب‌تان دست پیدا کنید. شما به زبان انگلیسی یا زبان خارجی دیگر مجهز هستید و به همین خاطر لازم نیست که نگران این باشید که در وبسایت‌های مختلف خارجی، نتوانید کتاب دلخواه‌تان را پیدا کنید.

اگر نتیجه‌ای در جستجوهای نخست‌تان حاصل نشد و به گزینه‌ای دلخواه دست پیدا نکردید، اصلا و ابدا نگران نباشید. جا نزنید و خستگی را از خود دور نگه دارید. عبارت اولیه‌ای را که با آن شروع به جستجو کرده بودید، اصلاح کنید و سعی داشته باشید که جستجوی خود را محدودتر کنید. یعنی از واژگان و عبارت‌هایی استفاده نمایید که نتایج مشخص‌تر و هدفمندتری به شما می‌دهد.

در انتخاب کتاب مورد علاقه‌تان برای ترجمه، اصلا و ابدا عجله به خرج ندهید. یادتان باشد که شما می‌خواهید اثری از خود بر جای بگذارید که بعد از نشر به عنوان برندتان معرفی می‌شود. پس نباید برندتان را خراب کنید یا در انتخاب عنوان و محتوا که نخستین و یکی از مهم‌ترین گام‌های ترجمه کتاب است، کوتاهی به خرج بدهید.

مراحل ترجمه کتاب

در ادامه به معرفی مهم‌ترین مراحل ترجمه کتاب می‌پردازیم.

مطالعه کتاب مورد نظر

به‌عنوان مترجم کتاب در نخستین گام باید، یک یا چند بار کتاب مورد نظر خود را بخوانید تا بدانید که چه چیزی در صفحات کتاب انتظار شما را می‌کشد. هم‌چنین با این کار متوجه خواهید شد که آیا توانایی کافی برای طی مراحل ترجمه کتاب را دارید یا خیر. علاوه بر این، خواندن کتاب سبب می‌شود که با سبک و لحن نویسنده آشنا شده و آن‌ را در ترجمه خود منتقل کند.

یک مترجم کتاب همانند یک نویسنده به ابزارهای مختلف و محیطی برای نوشتن نیاز دارد. بنابراین توصیه می‌شود که ابتدا محیطی مناسب که در آن بتوانید بر پروژه خود تمرکز کنید، فراهم کنید. همچنین پیش از آغاز سفر ترجمه کتاب، بهتر است که کتاب‌ها و منابع کمکی، دیکشنری، نرم‌افزارهای ترجمه و تمام آن‌چه را که نیاز دارید، مهیا کنید.

اجازه از ناشر خارجی برای ترجمه کتاب

احتمالا برای شما این سوال پیش می‌آیدکه آیا برای ترجمه کتاب باید از نویسنده اجازه گرفت؟

ایران جزو معدود کشورهایی است که عضو پیمان برن و معاهده کپی‌رایت جهانی (حق تکثیر) نیستند. بنا‌بر‌این برای ترجمه یک کتاب خارجی الزامی برای اخذ مجوز از ناشر آن وجود ندارد.

با این حال آن دسته از مترجمان یا ناشرانی که به رعایت اصول اخلاقی پایبند هستند، می‌توانند پیش از شروع ترجمه کتاب، با ناشر خارجی مکاتبه کرده و اجازه ترجمه کتاب را بگیرند. تقریباً درصد بسیار کمی ناشران ایرانی این کار را انجام می‌دهد. ولی اگر شما بتوانید از ناشر خارجی اجازه بگیرید، علاوه بر رعایت اخلاقیات به اعتبار خود می‌افزایید.

پیدا کردن ناشر سرمایه‌گذار

پس از انتخاب کتاب و مهیا کردن شرایط لازم، گام بعدی، پیدا کردن یک ناشر برای سرمایه‌گذاری روی کتاب شماست. به عبارت دیگر، شما باید شخصی را بیابید که پس از طی مراحل ترجمه کتاب، آن را چاپ و منتشر کند. در غیر این صورت مجبور خواهید شد که کل هزینه‌های چاپ کتاب را شخصاً پرداخت کنید یا به‌ کلی قید چاپ کتاب را بزنید.

بهتر است قسمتی از کتاب را به‌عنوان نمونه کار برای ارائه به ناشران ترجمه و تایپ کنید. در ترجمه خود توجه داشته باشید که متن شما باید ویرایش شده و روان باشد. سپس آن را همراه با یک پیشنهاده (پروپوزال) خوب که مواردی از جمله دلایل ترجمه کتاب، مخاطبان هدف، انتظار از واکنش بازار و … در آن گنجانده شده است، به ناشران مختلف ارائه کنید. معمولاً در این مرحله ترجمه یک چهارم کتاب برای ارائه به ناشران کفایت می‌کند.

این مرحله یکی از دشوار‌ترین مراحل ترجمه کتاب است. ولی اگر موفق به یافتن ناشری برای سرمایه‌گذاری بشوید، بسیار لذت‌بخش خواهد بود. پس از جلب نظر یک ناشر، قراردادی بین مترجم و ناشر بسته می‌شود که در آن موارد مختلفی مانند حق‌الزحمه، سهم، زمان‌بندی و … قید می‌شود.

عقد قرارداد ترجمه با ناشر

قرارداد با ناشر حالت‌های مختلفی دارد. در یک حالت، هزینه کار را خودتان پرداخت می‌کنید و در نتیجه بعد از فروش کار، سود فروش از آن شما خواهد شد. در حالتی دیگر هزینه‌های چاپ بر عهده ناشر خواهد بود و در مقابل یک دستمزد مترجمی یا درصدی از سود فروش از آن شما می‌شود.

البته اگر شما برای مؤسسه یا فرد دیگری کار ترجمه را انجام می‌دهید، بر‌اساس تعداد کلمات، سطح دشواری کار، سرعت و کیفیت ترجمه، مبلغی را در ازای هر کلمه دریافت خواهید کرد و دیگر وارد مرحله بستن قرارداد با ناشر نمی‌شوید.

تعیین زمان‌بندی ترجمه کتاب

پیش از آغاز ترجمه، برای آن برنامه‌ریزی کنید. چه برای خود و چه برای مشتری و چه برای ناشر می‌خواهید کتابی را ترجمه کنید، باید یک بازه زمانی مشخص را برای اتمام هر بخش از کتاب مشخص کرده و خود را مقید به رعایت آن بدانید.

سرعت و خروجی مترجمان مختلف، یکسان نیست و معمولاً از ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کلمه در روز متغیر است. این امر به تسلط، تجربه، آشنایی با موضوع و سرعت تایپ مترجم بستگی دارد. شما باید بر‌اساس توانایی خود، انجام کار را زمان‌بندی نمایید.

معمولاً برخی مترجمان وسوسه می‌شوند که زمان انجام کار را با ترجمه ساعات طولانی‌تر کاهش دهند. ولی به شما توصیه می‌شود که از این کار اجتناب کنید. چرا که ترجمه کتاب، سختی‌های خاص خود را دارد و یک مترجم خسته نمی‌تواند مطالب را دقیق و صحیح ترجمه نماید.

همچنین پیشنهاد می‌شود که برای ترجمه بهتر متون بلند از جمله ترجمه کتاب، از نرم‌افزارهای مخصوص این کار از قبیل MemoQ، SDL Trados Studio و ProZ استفاده شود. این نرم‌افزار‌ها قابلیت‌های زیادی از جمله استفاده از حافظه ترجمه، مدیریت پروژه‌، ترجمه آنلاین، استخراج کلمات تخصصی، تعامل و جمع‌سپاری با دیگر مترجمان را دارند و زمانی که انجام یک ترجمه به‌طول می‌انجامد، می‌توانند مؤثر واقع شوند.

بازخوانی و ویرایش کتاب

پس از اتمام ترجمه، باید فایل ترجمه را حداقل دو بار بازخوانی کنید. بهتر است مدت کوتاهی از ترجمه خود فاصله گرفته و سپس آن را بازخوانی و ویرایش کنید. چرا که اگر بلافاصله به این کار بپردازید، ترجمه‌ای که در ذهن شما شکل گرفته است، مغز شما را فریب داده و برخی از خطا‌ها نادیده باقی می‌مانند. اگر بتوانید برای بازخوانی از فرد دیگری، ترجیحاً آشنا به ترجمه کمک بگیرید، مطمئناً به نتیجه بهتری دست پیدا خواهید کرد.

پس از تحویل کتاب به ناشر ویراستاران ادبی و علمی کتاب شما را مورد بررسی و ویرایش قرار خواهند داد. البته هر چه اشتباهات و لغزش‌های کتاب کمتر باشد، مطمئناً هزینه کمتری برای شما در‌بر‌ خواهد داشت و ویراستاری کتاب با سرعت بیشتری انجام خواهد شد.

پرو رایتینگ اِید Prowritingaid یک سایت مناسب برای نویسندگان، تولیدکنندگان محتوای متنی، ویراستاران، دانشجویان و دانش‌آموزان و تمامی افراد و سازمان‌ هایی که با متن و نوشتن سر و کار دارند، می‌ باشد.

شرکت ها و افرادی که از اکانت پرمیوم ProWritingAid استفاده می کنند، محتوای با کیفیت بالاتر و با اشتباهات کمتری تولید می کنند چرا که این پلتفرم انواع خطا های رایج، اصطلاحات متناقض، اشتباهات املایی، اشکالات گرامری و سبک نادرست نوشتن را حذف می کند.

تحویل ترجمه کتاب به ناشر

پس از اتمام و بازخوانی ترجمه کتاب، باید فایل نهایی آن را به ناشر تحویل دهید. تقریباً همه ناشران فایل حروف‌چینی‌شده و آماده قبول می‌کنند. البته ناشران معتبر، افرادی را برای حروف‌چینی، گرافیک، ویراستاری و صفحه‌آرایی در اختیار دارند. با این حال توصیه می‌شود که پیش از صفحه‌آرایی نهایی کتاب با ناشر خود صحبت کنید تا فایل نهایی مطابق شیوه‌نامه ناشر باشد و مجبور به دوباره‌کاری نشوید.

این مرحله می‌تواند توسط ناشر نیز انجام ‌شود. ولی شما به‌عنوان یک مترجم باید با این مراحل ترجمه کتاب آشنایی داشته باشید تا در صورت لزوم شخصاً برای اخذ آن اقدام نمایید. شما یا ناشر باید برای دریافت شماره شابک از خانه کتاب اقدام کنید. سپس کتاب را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ارسال کنید تا شناسه فیپا دریافت کنید.

دریافت شناسه فیپا معمولاً ۷ روز کاری به‌طول می‌انجامد. از این مرحله به بعد است که مشخصات کتاب به‌صورت آنلاین از طریق سایت کتابخانه ملی در دسترس همگان قرار می‌گیرد. با این کار، دیگر فردی نمی‌تواند از اثر شما سوءاستفاده یا کپی‌برداری کند.

اخذ مجوز از وزارت ارشاد

برای اخذ مجوز کتاب ارشاد بایستی نسخه یا نسخه‌هایی از کتاب را به اداره ارشاد استان خود ارسال کنید. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محتوای کتاب صفحه آرایی شده را بررسی می‌کند. در صورتی که آن مغایرتی با معیارهای مصوب وزارت ارشاد نداشته باشد، مراتب را طی نامه‌ای به شما اعلام می‌کند. اگر مغایرتی مشاهده شود، باید نسبت به رفع آن اقدام و مجدداً برای اخذ مجوز، کتاب را به وزارت ارشاد ارسال کنید.

صدور مجوز اداره ارشاد برای کتاب‌های علمی معمولاً ۱۰روز، کتاب‌های شعر ۲ تا ۳ ماه، داستان و رمان ۲ تا ۴ ماه و کتاب‌های حوزه علوم انسانی بین ۱ تا ۴ ماه زمان می‌برد.

اگر شما قصد ترجمه کتاب با هدف تقویت رزومه، ارتقای تبادلات فرهنگی و حتی کسب درآمد دارید، با طی کردن مراحل فوق این کار را انجام دهید.

هزینه چاپ کتاب چقدر است؟

هزینه چاپ کتاب به عوامل مختلفی وابسته است و برای هر اثر می‌تواند به شکلی متفاوت تمام شود. از جمله عواملی که در این زمینه اثرگذار هستند باید به موارد زیر اشاره کرد:

• قیمت روز کاغذ و تعداد برگ‌های کتاب؛
• سیاه و سفید بودن صفحات و جلد یا رنگی بودن آنها؛
• تعداد یا همان تیراژ کتاب؛
• هزینه‌های لازم برای قرارداد با ناشر، دریافت شابک و فیپا و مجوزهای مختلف؛
• هزینه طراحی جلد؛
• نوع قطع کتاب(رحلی یا جیبی) هم در هزینه‌های چاپ یک اثر نقش دارد.

بعضی از وبسایت‌ها می‌توانند با دریافت اطلاعات از شما درباره کتاب‌تان به طور تخمینی، حدود هزینه‌ای را که باید صرف آن شود به شما اعلام کنند.