چرا ویرایش رساله دکتری مهم است؟

بر کسی پوشیده نیست یک متن ویرایش‌شده تا چه اندازه می‌تواند در پذیرش علمی افراد تأثیر بگذارد. همین موضوع برای پذیرش پایان‌نامه و رساله دکترا اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. رساله دکترا با مطالعات پژوهشی فراوان به دست می‌آید. از همین رو، همواره منبعی مناسب برای مطالعه سایر افراد و بهره بردن از آن به شمار می‌رود. از سوی دیگر، رساله دکترا باید به منظور دفاع به اساتید آن رشته ارائه شود. تمامی موارد گواه بر افزایش اهمیت ویرایش رساله دکترا می‌دهد برای بررسی بیشتر در مورد ویرایش رساله دکتری تا انتها همراه گروه گرامرلی امیر کبیر باشید.

رساله دکتری چیست ؟

رساله یا تز دکتری به نوشته ای علمی و پژوهشی گفته می شود که گاها با عنوان پایان نامه در میان دانشجویان شنیده می شود. زمانی که فرد دوره دکتری خود را به پایان می رساند، بایستی در جلسه دفاع در مقابل داوران، رساله دکتری خود را ارائه دهد و پاسخگوی سوالات آن ها باشد. در صورتی که سوالات داوران با گفته های اصولی و منطقی پاسخ داده شود، نشان دهنده آن است که دانشجو برای گردآوری رساله زمان کافی صرف کرده و تحقیقات بسیاری را انجام داده است.

رساله یا پایان نامه؟

اکثر دانشجویان به دلیل وجود قوانین و محتوای تقریبا یکسان در این دو، رساله و پایان نامه را یکسان می دانند، در صورتی که عنوان پایان نامه در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد مورد استفاده قرار می گیرد و رساله مخصوص دوره دکتری می باشد. همچنین تفاوت هایی در ساختار و نحوه نگارش رساله و پایان نامه وجود دارد، به این صورت که رساله دکتری مفصل تر و حجیم تر از پایان نامه نوشته می شود و هر بخش آن دارای دامنه گسترده تر و همراه با توضیحات بیشتر است.

همچنین پایان نامه کارشناسی ارشد می تواند جهت تکمیل تحقیقات قبلی تهیه شود اما رساله بایستی حاصل تحقیقات و پژوهش های جدید باشد. لازم به ذکر است که پروپوزال رساله و پرپوزال پایان نامه نیز با یکدیگر فرق دارند، چرا که پروپوزال دکتری باید به شرح دقیق مطالبی که قرار است در رساله ذکر شود، بپردازد اما در پروپوزال کارشناسی ارشد، بیان موارد ضروری و مهم کافی می باشد.

ویرایش چیست؟

به طور کلی، ویرایش – که واژه‌ای فارسی از مصدر ویراستن است – در معنای تصحیح متن به کار می‌رود، اما دکتر نیکوبخت در کتاب مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار این واژه را به صورتی کامل‌تر و بهتر تعریف می‌کند و می‌نویسد: «ویرایش در اصطلاح، به مجموعه فعالیت‌‌های علمی و هنری گفته می‌شود که در نتیجه آن، متن کتاب یا مقاله یا گزارش و به‌ طور کلی هر پیام و خبری برای مخاطب، ساده، روان، قابل ‌درک و پذیرفتنی‌تر شود. ویرایش علم، مهارت و تخصصی است که می‌توان آن را آموخت. ویرایش اعمال مجموعه‌ای از قواعد و قوانین زبانی، نشانه‌گذاری و ساختاربندی متن است.»

انواع ویرایش رساله دکتری

ویراستاران متون مختلف را در سه سطح ویرایش می‌کنند که ویرایش رساله دکتری نیز از این امر مستثنا نیست. سه سطح ویرایش محتوا عبارت‌اند از: ویرایش فنی یا صوری، ویرایش زبانی و ساختاری، ویرایش علمی و تخصصی، که در نگارش مقالات علمی و پایان‌نامه‌ها و رساله دکتری انجام دادن هر سه مرحله ویرایش محتوا بسیار ضروری است و این متون باید کاملا صحیح و به دور از هر نوع غلط املایی و گرامری و علمی باشند تا توسط استادان و هیات داوران دانشگاه‌ها یا مجلات پذیرفته شوند. انواع ویرایش به سه دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

ویرایش رساله دکتری فنی یا صوری:

در این نوع ویرایش باید به یکدست کردن متن پرداخت تا محتوا منسجم و منظم شود. همچنین پاراگراف‌بندی، اصلاح رسم‌الخط، اصلاح غلط‌های املایی، نشانه‌گذاری درست و متناسب، اصلاح فاصله و نیم‌فاصله‌های کلمات با توجه به قواعد جدانویسی و… در ویرایش فنی یا صوری انجام می‌شود.

ویرایش رساله دکتری زبانی و ساختاری:

به اصلاح جملات برای فهم آسان‌تر و سریع‌تر متن، ویرایش زبانی و ساختاری می‌گویند. ویراستار در این نوع ویرایش باید با بررسی ساختاری جملات اشکالات دستوری آن‌ها را برطرف کند. به عبارت دیگر، ویرایش زبانی و ساختاری شامل ویرایش گرامری، ساده کردن متن، انتخاب واژه‌های بهتر، کوتاه کردن جملات طولانی و پیچیده، حذف زوائد و حشوها و برطرف کردن ابهامات احتمالی است تا کیفیت ساختار زبانی متن ارتقا یابد.

ویرایش رساله دکتری علمی و تخصصی:

این نوع از ویرایش رساله دکتری بسیار حساس‌تر و سخت‌تر است و ویراستار باید درباره موضوع مقاله اطلاعات کافی داشته و تا حدی بر آن حوزه مسلط باشد تا بتواند با اصلاح جمله‌های مختلف به انتقال مفاهیم تخصصی و به‌ویژه اصطلاحات علمی و خاص آن متن کمک کند.

مراحل نگارش رساله دکتری

اولین گام جهت نوشتن رساله دکتری، انتخاب موضوع رساله است. در این راستا، دانشجو می بایست موضوع جدیدی را انتخاب نماید، به طوری که در گذشته مقاله ای در رابطه با موضوع مورد نظر تدوین نشده باشد. همچنین فرد می تواند از استاد راهنما کمک بگیرد؛ چرا که استاد راهنما می ­تواند به دانشجو در انتخاب یک موضوع پژوهشی و برنامه ریزی برای تکمیل آن در مدت زمان مقرر کمک نماید. همچنین در نظر داشته باشید که قبل از تکمیل ظرفیت پذیرش دانشجو برای استاد مورد نظر، نسبت به انتخاب وی اقدام نمایید.

پس از ارائه پروپوزال (که شامل اهداف رساله، بیان مسئله، تاریخچه و سوابق تحقیق می شود) به استاد راهنما و تایید آن توسط وی، دانشجو می تواند نگارش رساله را آغاز کند. نحوه نگارش رساله دکتری بسیار اهمیت دارد، چرا که دانشجو بایستی مطالب خود را در چارچوب قوانین و معیارهای مشخص تهیه نماید تا در زمان ارائه، دچار مشکل نشود.

از این رو، لازم است دانشجو در هنگام تدوین چنین تحقیق علمی، نکات مهم را در حین نگارش آن رعایت نماید. مراحل نگارش رساله دکتری در دانشگاه های آزاد و دانشگاه های سراسری با تفاوت های جزئی همراه می باشد اما به طور کلی نحوه نوشتن تز دکتری در اکثر دانشگاه های کشور شامل بخش ها و مراحل یکسان است که این موارد به شرح زیر می باشند.

صفحات نخستین رساله

1.  جایگاه ابتدایی ترین برگه یعنی صفحه “بسم الله الرحمن الرحیم” بعد از صفحه سفید در سمت جلد فارسی می باشد که بایستی عبارت مذکور در وسط صفحه و به شکل ساده (بدون هر گونه کادر و تزئین) قرار بگیرد.
2. در صفحه بعدی، کلیه مندرجات روی جلد به همان شیوه که در ادامه مقاله قید شده اند (مشخصات ظاهری)، بایستی دوباره ذکر گردند.
3. سپس در برگه بعدی، عنوان “منشور اخلاق” درج می گردد که در این بخش دانشجو متعهد می شود اصولی را که در فعالیت های علمی پژوهشی، به کار می برد با توجه به قوانین دانشگاه خود باشد.
4.  صفحه بعدی، شامل صفحه فارسی تاییدیه هیئت داوران می شود که تصویب نامه با امضای استادان راهنما و مشاور در این قسمت قرار می گیرد.
5. دو صفحه بعدی نیز هر کدام به ترتیب شامل صفحه تقدیم و سپاس گذاری می شوند که دانشجو می تواند با ذکر نام افراد از آن ها تشکر نماید و بیان کند که حضور آن ها تا چه حد در تهیه رساله موثر بوده است.
6. حال دانشجو می تواند در صفحه ای جدید فهرست مطالب را که شامل چکیده، عنوان فصل ها، عنوان بخش های و زیر بخش ها، فهرست منابع و پیوست ها می شود، ذکر نماید.
7. اگر از شکل یا جدولی در مطالب استفاده شده است، می بایست در برگه بعدی، ابتدا فهرست شکل ها (عنوان و شماره شکل، نمودار، نقشه و عکس) و در صفحه جدید، فهرست جداول (عنوان و شماره جدول) مذکور درج شوند.
8. سپس به بخش چکیده رساله دکتری می رسیم که ضروری است این بخش به طور خلاصه و مفید، اهمیت تحقیقات و پژوهش، روش پژوهش، هدف و نتایج رساله دکتری بیان شود. چکیده معمولا شامل 250 کلمه تا 300 کلمه می شود که بایستی در یک پاراگراف ذکر گردد. توجه شود که در انتهای چکیده، عنوان “واژه های کلیدی” نیز قید شود و سپس 4 تا 6 واژه کلیدی درج گردد.

فصل های رساله

در برخی از دانشگاه ها ممکن است با توجه به رشته دانشجو، تعداد و عنوان های فصل ها تغییر نماید اما به طور معمول فصل های رساله دکتری شامل 5 فصل اصلی می شوند که به ترتیب موارد زیر می باشند.

فصل اول: کلیات تحقیق

این فصل شامل بخش های گوناگونی می شود که مهم ترین آن ها “بیان مسئله” است. در واقع دانشجو باید رد این بخش، موضوع رساله را مورد بحث و بررسی قرار دهد و به این سوال پاسخ دهد که چرا موضوع خود را انتخاب کرده است. قسمت بیان مسئله بهتر است که با بیان مشکلات موجود در راستای پیشرفت موضوع شروع شود و در پایان نیز هدف تحقیق بیان گردد. اهداف بایستی هماهنگ با موضوع باشند و به طور شفاف و واقع بینانه مطرح گردند. در ادامه نیز می توان فرضیه ها و پیش بینی های مرتبط با موضوع را درج کرد که البته برای بیان فرضیه ها نیازی به ذکر استدلال نمی باشد.

فصل دوم: مبانی تحقیق

این فصل از چهار قسمت مقدمه، مبانی تئوری، پیشینه و مدل مفهومی تشکیل شده است. در بخش مقدمه دانشجو می تواند جنبه های مختلف پژوهش خود را مورد بررسی قرار دهد، به این صورت که محقق جهت پیشرفت تحقیقات خود چه کارهایی انجام داده و چه اطلاعاتی را جمع آوری کرده است. همچنین این قسمت می تواند همراه با خلاصه ای از نظرات و بحث کلی همراه باشد.

در قسمت مبانی تئوری یا نظری به تعاریف لغوی واژگان کلیدی پرداخته می شود و تئوری ها به صورت مرتبط و تخصصی بیان می گردند. در بخش پیشینه نیز دانشجو می تواند به تاریخچه تحقیقات انجام شده در رابطه با موضوع مورد نظر، در ایران یا خارج از کشور بپردازد. در قسمت آخر از این فصل نیز در صورت امکان، فرد می تواند مدل مفهومی یا به عبارتی مفاهیم مرتبط با هم را بیان نماید تا خواننده بتواند پدیده مورد نظر را به صورت ذهنی تجسم نماید.

فصل سوم : مواد و روش تحقیق

این فصل بیانگر روش پژوهش می باشد که دانشجو می تواند روش گردآوری اطلاعات، روش تجزیه و تحلیل داده، محیط و نمونه پژوهش، روش نمونه گیری و روش محاسبه را به طور جزئی و دقیق بیان نماید.

فصل چهارم: نتایج تحقیق

حال دانشجو یافته های پژوهش خود را می تواند در این فصل ذکر نماید و نتایج حاصل از تحقیق را به صورت نوشتاری، جدول یا نمودار به نمایش بگذارد. از آن جایی که این بخش به بیان یافته ها اختصاص دارد نه تفسیر کردن آن ها، ضروری است که با ترتیبی منطقی و متناسب با موضوع و فرضیه های مذکور، در جملاتی ساده و قابل فهم، نتایج گفته شود و برای بیان جزئیات از جدول و نمودار استفاده گردد. توجه کنید که یافته های خود را با محتوای یکسان در الگو های متفاوت (جدول و نمودار و…) بیان نکنید.

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

قسمت ابتدایی این بخش برای پاسخ به سوالات پژوهش می باشد. سپس نتایج تحقیق با یافته های دیگر محققین مورد مقایسه قرار می گیرد و با بیان کاربردهای نتیجه و دلایل علمی و منطقی، درباره آن ها بحث می شود. در این فصل تنها نتایجی مورد تفسیر قرار می گیرند که در فصل “نتایج” به آن ها اشاره شده است. پس از جمع بندی نیز می توان پیشنهاداتی را برای تحقیقات بعدی ارائه داد و به مسائل بی جواب در رابطه با تحقیق اشاره کرد.

فهرست منابع

در این قسمت دانشجو بایستی تمام ارجاعات مورد استفاده خود را ذکر کند و اسامی منابع را بیان نماید. برای ارجاع منبع، باید نام خانوادگی نویسنده و سال نشر اثر درج گردد. اگر نقل قولی مستقیم از نویسنده مورد نظر، آورده شود، ذکر شماره صفحه علاوه بر موارد مذکور لازم است. در صورتی که چندین منبع از یک نویسنده مورد استفاده قرار می گیرد، بایستی بر حسب تاریخ، منابع ذکر شوند.

اسامی نویسندگان خارجی به صورت فارسی در متن تایپ شود و نام لاتین آن پاورقی گردد. در نهایت نیز در صورت نیاز می توانید پیوست ها را بر حسب حروف الفبا به صورت پیوست الف، پیوست ب و… بیان نمایید.

واژه نامه، چکیده و صفحه عنوان به زبان انگلیسی

واژه ها و عبارات فنی و علمی که در رساله به کار رفته شده اند، بایستی در پایان تز دکتری، به صورت فارسی به انگلیسی به ترتیب حروف الفبای فارسی و به صورت انگلیسی به فارسی به ترتیب حروف انگلیسی (لاتین) آورده شوند. در صفحه بعدی نیز لازم است به ترتیب چکیده و صفحه عنوان به زبان انگلیسی و کاملا معادل با نمونه فارسی آن در پایان رساله گنجانده شوند. توجه نمایید که در صفحه انگلیسی، تاریخ سال و ماه آن می بایست به میلادی قید گردد.

نتیجه‌گیری

به صورت کلی می‌توان گفت رسالهٔ دکترا حاصل سال‌ها مطالعه و عمر علمی دانشجو است. به دلیل نقش پررنگی که این رساله در آینده و رزومهٔ فرد ایجاد می‌کند، به هیچ وجه نباید ویرایش رساله دکتری کم‌اهمیت انگاشته شود.

گرامرلي (Grammarly) يك پلتفرم آنلاين است كه با هدف رفع ايرادهاي گرامري و نگارشي و همچنين مبارزه با سرقت هاي علمي و ادبی در سال ٢٠٠٩ در كشور اوكراين توسط الكس شوچنكر و ماكس ليتوين تاسيس شد. شما می توانید برای ویرایش رساله دکترا خود از این نرم افزار کمک بگیرید. برای خرید اکانت پریمیوم گرامرلی کلیک کنید.